ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΣΕΞΙΣΜΟΣ

Σεξισμός

Ορισμός

Σεξισμός ονομάζεται το σύνολο των προκαταλήψεων και συμπεριφορών, οι οποίες πηγάζουν από την αυθαίρετη ιδεολογία που έχει τη βάση της στο διαχωρισμό των φύλων σε αρσενικό και θηλυκό (Simon de Beauvoir 1949, Cixous 1997), και οι οποίες θεωρούν το ένα εκ των δύο φύλων βιολογικά, ηθικά, διανοητικά και πνευματικά υποδεέστερο του άλλου, επιτρέποντας -ή και θεσμοθετώντας- τις εναντίον του συστηματικές διακρίσεις, αρνητικές.

Ο σεξισμός αφορά στις πεποιθήσεις που οδηγούν σε αυθαίρετες διακρίσεις κατά των γυναικών με βάση τα στερεότυπα του φύλου τους και μόνο, στο πλαίσιο της πατριαρχικής κοινωνίας. Στην ακραία μορφή του εκδηλώνεται και ως μισογυνία (ή μισανδρία, όταν στρέφεται ενάντια στους άνδρες), όρος που υποδηλώνει το γενικευμένο μίσος και την ακραία προκατάληψη εναντίον των γυναικών (ή ορισμένων κατηγοριών γυναικών), από άτομα ανεξαρτήτως φύλου ή από ολόκληρες κοινωνίες.

Ετυμολογία: μεταφορά του αγγλικού sexism

Αίτια

Κοινωνικά

Η επιβίωση αντιλήψεων των πατριαρχικών κοινωνιών που βασίζονταν στη γυναικεία αδυναμία προσφοράς στη γεωργική παραγωγική διαδικασία και συμβολής στον αγώνα διαφύλαξης των αγαθών από ξένη επιβουλή.

Ο αποκλεισμός της γυναίκας από τη μόρφωση και την επαγγελματική κατάρτιση.

Τα μεταδιδόμενα στις επόμενες γενιές, και από τις ίδιες τις γυναίκες, στερεότυπα και προκαταλήψεις, σχετικά με τη μειονεξία της γυναίκας, τη φυσική και διανοητική κατωτερότητά της έναντι του άντρα.

Η σταδιακή διαμόρφωση αυστηρών κοινωνικών στερεοτύπων για την ταυτότητα του φύλου που δεν επιτρέπουν αποκλίσεις (το αγόρι: διαχειριστής της περιουσίας, πολεμιστής, παραγωγός, πολίτης - το κορίτσι: ενασχόληση με τις οικιακές εργασίες, γάμος, μητρότητα), αφού τα άτομα αξιολογούνται με αυτά τα κριτήρια.

Μ.Μ.Ε.

Η λανθασμένη λειτουργία των ΜΜΕ, τα οποία (μέσα από την ενημερωτική, ψυχαγωγική και διαφημιστική τους λειτουργία): -  προβάλλουν πρότυπα υπεροχής του άνδρα και υστέρησης της γυναίκας, - εκμεταλλεύονται τη γυναίκα στη διαφήμιση (εμπορευματοποίηση της γυναικείας ομορφιάς - η γυναίκα ως ποθητό αντικείμενο)

Παιδεία

Για το πρόβλημα ευθύνεται η εκπαίδευση με τα πρότυπα που προβάλλει και την αποσιώπηση ή υποβάθμιση του πραγματικού ρόλου της γυναίκας, σε καίριες ιστορικές στιγμές.

Κράτος

Αδιαφορία ή και ανοχή του κράτους (μη τήρηση σχετικών νόμων ή και μη θέσπισή τους).

Ευθύνες ανδρών

Η προβαλλόμενη αντίσταση του άνδρα σε τομές εξίσωσης των φύλων (συνειδητή ή ασυνείδητη), καθώς δεν είναι προετοιμασμένος ή και διατεθειμένος να δεχθεί ένα καινούριο δρόμο επικοινωνίας, αλληλοσεβασμού και κοινής δημιουργίας των δύο φύλων.

Ευθύνες γυναικών

Η αδυναμία της γυναίκας να συνειδητοποιήσει την πραγματική της θέση, να τη διεκδικήσει αλλά και να αναλάβει τις ευθύνες που απορρέουν από αυτή (άγνοια, θεληματική υποταγή).

Η αδράνεια (και το «βόλεμα») ορισμένων γυναικών και αποποίηση των ευθυνών τους.

Συνέπειες

Στη ζωή των γυναικών

Κοινωνική περιθωριοποίηση.

Συμπτώματα χαμηλής αυτοεκτίμησης (έλλειψη αυτοπεποίθησης, παθητικότητα, συμπλέγματα κατωτερότητας).

Διλήμματα και συνειδησιακά προβλήματα από την έλλειψη χρόνου για ανταπόκριση σε όλες τις υποχρεώσεις.

Διατήρηση των παραδοσιακών ρόλων στην οικογένεια, όπου έχει όλη την ευθύνη: νοικοκυριό, ανατροφή των παιδιών.

Περιορισμός του ελεύθερου χρόνου, με την ένταξή της στην παραγωγική δραστηριότητα.

Αποχή από τις κοινωνικές δραστηριότητες.

Στον εργασιακό χώρο αντιμετωπίζει εντονότερα το πρόβλημα της ανεργίας, της εκμετάλλευσης, της άνισης και άδικης αμοιβής, των αυθαίρετων απολύσεων.

Εκμετάλλευση του γυναικείου φύλου από τα ΜΜΕ στη διαφήμιση.

Περιορισμένη συμμετοχή στο συνδικαλισμό, στην πολιτική και στις υψηλόβαθμες διοικητικές θέσεις.

Στη ζωή των ανδρών

Ανάληψη δυσβάστακτων υποχρεώσεων.

Άγχος από τις αγωνιώδεις προσπάθειες για ανταπόκριση στο ρόλο του ισχυρού.

Εγωισμός και ρατσιστικές αντιλήψεις για το γυναικείο φύλο.

Στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον

Δυσαρμονία στις σχέσεις των δύο φύλων (ανταγωνισμός, καχυποψία, υποκρισία).

Κρίση στο θεσμό της οικογένειας, που επηρεάζει την ψυχολογία και των παιδιών.

Διατήρηση των εξουσιαστικών δομών στην κοινωνία, με αποτέλεσμα τον αυταρχισμό και τις κοινωνικές αδικίες.

Στέρηση της κοινωνίας από άξια παραγωγικά άτομα, με τον παραγκωνισμό της γυναίκας στον επαγγελματικό στίβο.

Η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία Σήμερα καταγράφεται αναβάθμιση της θέσης της γυναίκας σε όλα τα επίπεδα

Ισότιμη εκπαίδευση της γυναίκας με τον άνδρα σε όλες τις βαθμίδες - η γυναίκα είναι πνευματικά καλλιεργημένη και υπολογίζεται ως ολοκληρωμένη προσωπικότητα.

Κατάργηση των διαχωριστικών γραμμών σε επαγγέλματα ανδρικά και γυναικεία: δεν είναι περιορισμένη μόνο στο ρόλο της νοικοκυράς, αλλά διεισδύει όλο και περισσότερο στον επαγγελματικό στίβο και σε επαγγέλματα που μέχρι πρότινος θεωρούνταν ως αποκλειστικά ανδρικά (π.χ. στρατιωτικός) - γίνεται οικονομικά ανεξάρτητη.

Νομοθετική καθιέρωση ίσης αμοιβής άνδρα και γυναίκας για ίση προσφορά εργασίας.

Κατάκτηση του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι.

Αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου και κατάργηση του αναχρονιστικού θεσμού της προίκας.

η μητέρα έχει τον πρώτο ρόλο στην ανατροφή των παιδιών και γενικότερα είναι φορέας πολλών -συχνά αντικρουόμενων- κοινωνικών ρόλων (σύζυγος- μητέρα- νοικοκυρά).

Η γυναίκα παύει να ζει περιορισμένη στο σπίτι, ξεπεράστηκαν τα ταμπού και οι προκαταλήψεις.

Διακρίνεται στον πολιτικό στίβο (πολλές γυναίκες ακόμα και πρωθυπουργοί).

Ξεχωρίζει στην επιστημονική έρευνα.

Ανταμείβεται στο χώρο της τέχνης.

Συμμετέχει και διακρίνεται στο χώρο του αθλητισμού ισότιμα με τον άνδρα.

Προτάσεις για τη γυναικεία χειραφέτηση και απελευθέρωση που θα οδηγήσει στην ουσιαστική εξίσωση των φύλων

Απελευθέρωση της γυναίκας από τα συμπλέγματα κατωτερότητας, πνευματική και οικονομική χειραφέτηση.

Αποδέσμευση από τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που την κρατούν εγκλωβισμένη για αιώνες.

Διαρκής καλλιέργεια του πνεύματος και των ενδιαφερόντων της ώστε να διαμορφώνει ολοκληρωμένη προσωπικότητα.

Συνειδητή αποδοχή της ισότητας από το ανδρικό φύλο.

Αλληλοσεβασμός, που προϋποθέτει τον αυτοσεβασμό.

Αλληλοβοήθεια και αλληλοσυμπλήρωση στους ρόλους που ο καθένας έχει αναλάβει, μέσα σε πνεύμα συνεργασίας και αμοιβαιότητας.

Συμμετοχή όλων των μελών της οικογένειας στις οικιακές εργασίες.

Η αγωγή που προσφέρει η οικογένεια και το σχολείο θα πρέπει να προάγει την ισότητα των δύο φύλων (αγωγή ισότητας και σε θεωρητικό και σε πρακτικό επίπεδο).

Παιδεία ανθρωπιστική για την καλλιέργεια του σεβασμού προς την ανθρώπινη οντότητα, ανεξάρτητα από φύλο, ηλικία και κοινωνική τάξη.

Εφαρμογή στην πράξη των νομοθετικών ρυθμίσεων για την ισότητα μέσα από την προβολή μιας «άλλης» κουλτούρας ζωής (ήθη, νοοτροπία) και την κατάλληλη διαπαιδαγώγηση.

• Ευρύτερος εκσυγχρονισμός του οικογενειακού και εργατικού δικαίου.

• Προστασία μητρότητας - αναγνώριση οικιακής απασχόλησης.

• Πίστη στις αρχές της δημοκρατίας και προσπάθεια για πρακτική εφαρμογή τους στους επιμέρους τομείς της κοινωνικής δράσης.

ΣΥΝΩΝΥΜΑ

Λεξικό συνωνύμων                     Α αβαρία/ζημιά αβελτηρία/αφροσύνη αβρός/ευγενικός άβυσσος/χάος αγαθοεργία/ευεργεσία αγαλλίαση/ικανοποίηση αγανάκτηση/δυσφορία αγανός/αραιός άγαρμπος/άξεστος αγγαρεία/καταναγκασμός αγγελία/ανακοίνωση αγγίζω/ψηλαφώ αγέλη/κοπάδι αγέρας/πνοή αγέρωχος/υπερήφανος αγιογδύτης/αισχροκερδής άγιος/ιερός αγκυλώνω/τσιμπώ αγκυροβολώ/αράζω αγνός/άσπιλος αγορά/παζάρι αγόρευση/ομιλία άγουρος/ανώριμος άγρα/κυνήγι αγριεύω/θυμώνω αγροίκος/αγενής αγρυπνώ/ξενυχτώ αγύρτης/απατεώνας άγχος/αγωνία αγωγή/εκπαίδευση αγώνας/άμιλλα αγωνία/άγχος αδαής/ανίδεος αδάμαστος/ατίθασος άδεια/απαλλαγή αδέκαρος/πτωχός αδέκαστος/αδιάφθορος αδέξιος/ανίκανος αδερφοσύνη/αγάπη αδημονία/ανυπομονησία αδηφαγία/λαιμαργία αδιάλειπτος/ασταμάτητος αδιαντροπιά/αναίδεια αδιάπτωτος/αδιάλειπτος αδρός/χοντρός αδυσώπητος/ανελέητος αηδία/σιχασιά αθάνατος/αιώνιος άθελα/ακούσια αθέτηση/παραβίαση άθλιος/ελεεινός αθροίζω/συγκεντρώνω αθυροστομία/αυθάδεια αίγλη/λάμψη αισχρός/αδιάντροπος αιφνίδιος/αναπάντεχος αιώνιος/παντοτινός ακάματος/άοκνος άκαρδος/άσπλαχνος ακέριος/ολόκληρος άκληρος/άτεκνος ακλόνητος/σταθερός ακόλουθος/οπαδός ακονίζω/τροχίζω ακόρεστος/αχόρταγος ακούσιος/άθελος ακρογιαλιά/παραλία αλαζόνας/εγωιστής αλάνης/αλήτης αλκή/δύναμη αλλαγή/μεταβολή αλλοδαπός/ξένος αλλοιώνω/μεταβάλλω αλλόκοτος/ασυνήθιστος αλλοτρίωση/αποξένωση αλματώδης/γοργός αλτρουισμός/φιλανθρωπία αμαυρώνω/ευτελίζω αμβλύνω/ελαττώνω αμείβω/πληρώνω αμείλικτος/αδυσώπητος αμέλεια/αδιαφορία αμέριμνος/ανέμελος αμέριστος/αδιαίρετος άμεσος/γρήγορος αμηχανία/δυσκολία αμιγής/ανόθευτος άμιλλα/ανταγωνισμός αμοιβή/πληρωμή αμυδρός/θαμπός αμφιβολία/αβεβαιότητα αμφισβήτηση/επιφύλαξη άμωμος/άμεμπτος αναβολή/μετάθεση αναγέννηση/αναδημιουργία αναγκαίος/υποχρεωτικός ανάγκη/υποχρέωση ανάγωγος/αγενής ανάθεμα/κατάρα αναίδεια/αδιαντροπιά ανακαινίζω/αναμορφώνω ανακαλύπτω/φανερώνω ανακάτεμα/ανάμιξη ανάκληση/ματαίωση ανακουφίζω/ελαφρύνω ανάλγητος/άπονος ανάλυση/χωρισμός ανάμιξη/ανακάτωμα ανάμνηση/ενθύμηση αναμονή/προσδοκία αναπηρία/ελάττωμα αναπολώ/νοσταλγώ ανάπτυξη/πρόοδος ανάρρωση/δυνάμωμα αναρχία/ακυβερνησία ανάσχεση/σταμάτημα άναυδος/άλαλος αναχώρηση/απομάκρυνση ανείπωτος/άρρητος ανελέητος/άσπλαχνος άνεση/ευρυχωρία ανέχεια/ένδεια ανήκεστος/αγιάτρευτος ανιαρός/βαρετός ανιδιοτελής/αφιλοκερδής ανοησία/μωρία ανταγωνίζομαι/αντιμάχομαι ανταμοιβή/ανταπόδοση αντέχω/υπομένω αντικειμενικός/πραγματικός αντίρρηση/αντιλογία άοκνος/ακάματος αόριστος/αβέβαιος απαραίτητος/αναγκαίος απασχόληση/εργασία απατεώνας/κατεργάρης απείθεια/ανυπακοή απειλή/εκφοβισμός απέριττος/λιτός άπληστος/αχόρταγος απόδειξη/τεκμηρίωση αποδημία/μετανάστευση αποκήρυξη/αποδοκιμασία αποκρουστικός/αντιπαθητικός απόλυτος/απεριόριστος απομίμηση/αντιγραφή απόπειρα/προσπάθεια αποσαφηνίζω/διευκρινίζω απόσπαση/μετάθεση αποτρόπαιος/αποκρουστικός απόφαση/πρόθεση αράζω/αγκυροβολώ αράθυμος/ευέξαπτος άρνηση/απόρριψη άρτιος/ακέραιος αστός/πρωτευουσιάνος ασφυκτικός/πνιγηρός ασχολία/εργασία άτεγκτος/σκληρός ατόφιος/ακέραιος αυθάδεια/θρασύτητα αυθεντικός/γνήσιος αυταρέσκεια/αυτοθαυμασμός αυτεξούσιος/ανεξάρτητος αυτοδιάθεση/αυτοδιοίκηση αυτοκέφαλος/ανεξάρτητος αυτονομία/ανεξαρτησία αυτοτέλεια/ανεξαρτησία αυτούσιος/ακέραιος αυτοφυής/γηγενής αυτόχθονας/γηγενής αφέλεια/απλοϊκότητα άφεση/συγχώρηση αφομοιώνω/προσλαμβάνω αφόρητος/αβάστακτος αφορμή/πρόφαση αφοσίωση/προσήλωση αχαΐρευτος/ανεπρόκοπος αχαμνός/αδύνατος αχανής/απέραντος αχαριστία/αγνωμοσύνη αχρείος/ελεεινός αψηφώ/περιφρονώ άψογος/άμεμπτος αψύς/ευέξαπτος Β βαθμιαίος/σταδιακός βαθούλωμα/κοιλότητα βαθύνους/εμβριθής βακτηρία/μπαστούνι βαλάντωμα/στενοχώρια βάναυσος/σκληρός βάνδαλος/βάρβαρος βάρβαρος/άξεστος βαρετός/ανιαρός βασανίζω/τυραννώ βασικός/θεμελιώδης βαυκαλίζω/αποκοιμίζω βδελυρός/σιχαμερός βέβηλος/μιαρός βελτίωση/καλυτέρευση βετεράνος/παλαίμαχος βία/εξαναγκασμός βιάζομαι/σπεύδω βλοσυρός/αγριωπός βοηθώ/συντρέχω βουλιμία/αδηφαγία βρώμα (βρόμα)/δυσωδία βωμολοχία/χυδαιολογία Γ γαλαντόμος/γενναιόδωρος γαλήνη/ηρεμία γάργαρος/διαυγής γείτονας/όμορος γελαστός/χαρωπός γελοιοποίηση/διακωμώδηση γένεση/δημιουργία γενικός/καθολικός γενναιότητα/παλικαριά γιαλός/ακροθαλασσιά γίγαντας/σωματώδης γλεντώ/διασκεδάζω γλίσχρος/πενιχρός γλοιώδης/αηδιαστικός γλυπτός/λαξεμένος γνήσιος/ανόθευτος γνώμη/άποψη γνώστης/ειδήμων γνωστός/οικείος γόνιμος/καρποφόρος γρίφος/αίνιγμα Δ δαμάζω/τιθασεύω δαπάνη/ξόδεμα δασύς/πυκνός δεινός/φοβερός δελεάζω/σαγηνεύω δέρνω/χτυπώ δημόσιος/κοινός διαβάλλω/συκοφαντώ διάβαση/δίοδος διαίρεση/κατάτμηση διακήρυξη/ανακοίνωση διάλειμμα/ανάπαυλα διάλογος/συνομιλία διαμελισμός/κομμάτιασμα διαμονή/κατοικία διαπρεπής/επιφανής διαρκής/συνεχής διασύρω/δυσφημώ διαυγής/διαφανής διαφορά/διαφωνία διαφωτίζω/ενημερώνω διέγερση/ξεσήκωμα διένεξη/διαμάχη δίσεχτος/δυσοίωνος διστάζω/δειλιάζω δόλος/πανουργία δριμύς/οξύς δύστροπος/κακότροπος Ε έγκλημα/κακούργημα εγκόσμιος/επίγειος εγκρίνω/επιδοκιμάζω εγωισμός/υπερηφάνεια ειδικός/έμπειρος εκδικούμαι/τιμωρώ εκθειάζω/εγκωμιάζω εκλέγω/προτιμώ εκούσιος/θεληματικός εκπληκτικός/αφάνταστος έκταση/άπλωμα εκφυλισμός/ξεπεσμός ελάττωμα/μειονέκτημα ελεεινός/άθλιος έλκω/τραβώ έλλειψη/στέρηση εμπιστοσύνη/πεποίθηση έμφυτος/εγγενής ενδοιασμός/δισταγμός ενέργεια/δράση ένοχος/φταίχτης ένταση/δυνάμωμα εξαναγκασμός/εκβιασμός εξέλιξη/πρόοδος εξευτελίζω/ταπεινώνω εξηγώ/διευκρινίζω εξουσία/ηγεμονία έπαινος/εγκώμιο επαναλαμβάνω/ξανακάνω επαναστάτης/απείθαρχος επαφή/άγγιγμα επιείκεια/ηπιότητα επικροτώ/επιδοκιμάζω επίκτητος/πρόσθετος επίπληξη/μομφή επιστήμη/γνώση ερεθίζω/οργίζω ερμητικός/στεγανός ευδοκιμώ/επιτυγχάνω ευόδωση/επιτυχία εύρωστος/δυνατός εφαρμόζω/συνταιριάζω εφήμερος/προσωρινός εχέμυθος/έμπιστος Ζ ζάλη/σκοτοδίνη ζάπλουτος/πάμπλουτος ζοφερός/σκοτεινός ζυγός/σκλαβιά ζωώδης/κτηνώδης Η ηδονή/ευχαρίστηση ηλιθιότητα/μωρία ημεδαπός/ντόπιος ήπιος/πράος ήρωας/γενναίος ήσυχος/ήρεμος ηχώ/αντίλαλος Θ θαλερός/ακμαίος θαλπωρή/ζεστασιά θαμπός/θολός θανάσιμος/φονικός θαρραλέος/τολμηρός θέαση/εποπτεία θέλγητρο/γοητεία θέλημα/επιθυμία θεμελιώδης/βασικός θεμιτός/δίκαιος θεομπαίχτης/ασεβής θεραπεία/ίαση θλιβερός/ελεεινός θνησιμαίος/νεκρός θνητός/φθαρτός θολός/θαμπός θρασύς/αυθάδης θρήνος/κλαυθμός Ι ίαμα/γιατρικό ιδεατός/φανταστικός ιδεώδης/ιδανικός ιδιαίτερος/ξεχωριστός ιδιότητα/γνώρισμα ιδιότροπος/ιδιόρρυθμος ιδιοφυής/ταλαντούχος ιδιωτεία/ηλιθιότητα ιερός/όσιος ίζημα/κατακάθι ιθαγενής/ντόπιος ικανοποίηση/ευχαρίστηση ικετεύω/παρακαλώ ιλαρός/χαρούμενος ίλιγγος/ζάλη ιμάντας/λουρί ιμάτιο/ένδυμα ίνδαλμα/είδωλο ισχνός/αδύνατος ιταμός/αυθάδης ίχνος/πατημασιά Κ καημός/στενοχώρια καθήκον/υποχρέωση καινοτομία/νεωτερισμός καλλωπίζω/ομορφαίνω καμαρώνω/υπερηφανεύομαι κατάκτηση/υποδούλωση καταμερισμός/κομμάτιασμα καταπόνηση/κούραση κατατοπίζω/εξηγώ καταφρονώ/υποτιμώ κατευνάζω/ηρεμώ κατορθώνω/πραγματοποιώ καυχιέμαι/υπερηφανεύομαι κίβδηλος/πλαστός κλάσμα/θραύσμα κλονίζω/ταράζω κραταιός/δυνατός κρίνω/νομίζω Λ λαγαρός/καθαρός λαθραίος/κρυφός λασκάρω/χαλαρώνω λείος/ομαλός λειτουργώ/εργάζομαι λήθη/λησμονιά λιτός/απλός λιώνω/τήκω λυτρώνω/ελευθερώνω λωλός/ανόητος Μ μάζα/ύλη μαθαίνω/γνωρίζω μακάριος/ευτυχής μάχη/πόλεμος μερικός/ειδικός μεστός/γεμάτος μεταρρυθμίζω/τροποποιώ μνήμη/ενθύμηση μομφή/κατηγορία μοναξιά/απομόνωση μόνιμος/παντοτινός μουντός/θολός μπόσικος/χαλαρός Ν νανούρισμα/βαυκάλημα νάρκη/λήθαργος ναρκισσισμός/αυτοθαυμασμός ναρκομανής/τοξικομανής νέηλυς/νιόφερτος νηνεμία/άπνοια νήπιο/βρέφος νοερός/φανταστικός νόθος/κίβδηλος νομή/βοσκή νουνεχής/συνετός νταμάρι/λατομείο ντοκουμέντο/τεκμήριο ντόπιος/εγχώριος ντροπή/συστολή νωθρός/οκνηρός νωπός/φρέσκος νωχελής/τεμπέλης Ξ ξαφνικός/αιφνίδιος ξεγνοιασιά/αφροντισιά ξεκάθαρος/διαυγής ξελογιάζω/ξεμυαλίζω ξενιτεμός/μετανάστευση ξεπεσμός/παρακμή ξετσίπωτος/αδιάντροπος ξεφάντωμα/γλέντι ξηρασία/ανομβρία ξιπάζομαι/υπερηφανεύομαι ξόδεμα/δαπάνη ξωτικός/αλλόκοτος Ο οδοιπόρος/ταξιδιώτης οδύνη/θλίψη οίδημα/πρήξιμο οίηση/αλαζονεία οικείος/φιλικός οικουμένη/υφήλιος οίκτος/ευσπλαχνία οικτρός/άθλιος οιμωγή/θρήνος οκνηρός/νωθρός όλβιος/ευτυχής όλεθρος/καταστροφή ολιγωρία/αμέλεια ολίσθημα/γλίστρημα ολοφυρμός/θρήνος ομήγυρη/συνάθροιση όμιλος/σύλλογος ομίχλη/αντάρα ομόνοια/σύμπνοια όμορος/γειτονικός όνειδος/ντροπή ονειροπόλημα/ρεμβασμός οξύς/μυτερός οπαδός/ακόλουθος οπτασία/όραμα οργίλος/οξύθυμος ουμανισμός/ανθρωπισμός ουσιώδης/βασικός ουτοπία/χίμαιρα Π πανούργος/πονηρός παράξενος/αλλόκοτος παρατείνω/διαιωνίζω παροδικός/πρόσκαιρος πείσμα/ισχυρογνωμοσύνη πενιχρός/φτωχός πεποίθηση/βεβαιότητα περιληπτικός/συνοπτικός περίσσιος/άφθονος πλάθω/διαμορφώνω πλάνη/απάτη πλήρης/γεμάτος πολιτισμός/πρόοδος πράος/ήπιος προαιρετικός/εκούσιος προβολή/προεξοχή προκοπή/πρόοδος πρόοδος/προκοπή πρόσκαιρος/εφήμερος προσποιητός/υποκριτικός πρόσφατος/φρέσκος πρότυπος/τέλειος πρώιμος/πρόωρος Ρ ραγδαίος/ορμητικός ράθυμος/οκνηρός ραστώνη/τεμπελιά ρωμαλέος/δυνατός Σ σαλπάρω/αποπλέω σαρώνω/σκουπίζω σαφής/καθαρός σβέλτος/ευκίνητος σκέτος/αμιγής σκυθρωπός/δύσθυμος στεγανός/ερμητικός στείρος/άγονος συγχώρηση/συγγνώμη συλλογή/μάζεμα συμφέρον/όφελος σύνθετος/πολλαπλός σύνθεση/συγκρότηση συνοπτικός/περιληπτικός συνοχή/ενότητα συστολή/ντροπή συχνός/διαρκής σφοδρός/ορμητικός σφρίγος/δύναμη σχόλη/αργία Τ τακτοποιώ/διευθετώ ταπεινός/μετριόφρων τέρψη/ευχαρίστηση τιθασεύω/υποτάσσω τραχύς/σκληρός τρυφερός/στοργικός τσουχτερός/δηκτικός Υ υβριστικός/προσβλητικός υποκριτής/ηθοποιός ύπουλος/δόλιος ύφεση/υποχώρηση Φ φαιδρός/χαρούμενος φανατικός/αδιάλλακτος φαύλος/κακός φειδωλός/τσιγγούνης φθόνος/ζήλια φιλότιμος/φιλόδοξος φιλύποπτος/δύσπιστος φορτικός/δυσάρεστος φρέσκος/πρόσφατος Χ χαλαρός/μπόσικος χαλεπός/δυσχερής χαμερπής/ποταπός χάος/άβυσσος χάρη/προτέρημα χαρίζω/προσφέρω χαφιές/σπιούνος χέρσος/ακαλλιέργητος χίμαιρα/ουτοπία χλευασμός/κοροϊδία χλιδή/πολυτέλεια χρεοκοπία/φαλίρισμα χρέος/καθήκον χρήσιμος/επωφελής χρονοτριβή/καθυστέρηση χυδαίος/αγενής χωριανός/συντοπίτης Ψ ψεγάδι/ελάττωμα ψεύτικος/κάλπικος ψηλομύτης/ακατάδεχτος ψόφιος/θνησιμαίος ψύχραιμος/ατάραχος Ω ωμός/άψητος ώριμος/γινωμένος ωφελώ/βοηθώ

  

ΑΝΤΩΝΥΜΑ

	λεξικόαντωνύμων Λεξικό αντωνύμων Α αβαρία/κέρδος αβγατίζω/μειώνω αβελτηρία/ευφυΐα αβρός/αγροίκος άβυσσος/κορυφή αγαθοεργία/βλάβη αγαλλίαση/λύπη αγανάκτηση/ηρεμία αγανός/πυκνός άγαρμπος/κομψός αγγαρεία/προθυμία αγγελία/αποσιώπηση αγγίζω/αποφεύγω αγέλη/μοναχικός αγέρας/άπνοια αγέρωχος/ταπεινός αγιογδύτης/αφιλοκερδής άγιος/αμαρτωλός αγκαθωτός/λείος αγκαλιάζω/αποδιώχνω αγκυλώνω/χαϊδεύω αγκυροβολώ/σαλπάρω αγνός/νοθευμένος αγορά/πώληση αγόρευση/σιωπή άγουρος/ώριμος άγρα/διαφυγή αγριεύω/ημερεύω αγροίκος/ευγενικός αγρυπνώ/κοιμούμαι αγύρτης/έντιμος άγχος/ηρεμία αγωγή/αμορφωσιά αγώνας/παθητικότητα αγωνία/ξενοιασιά αδαής/γνώστης αδάμαστος/συμβιβαστικός άδεια/απαγόρευση αδέκαρος/πλούσιος αδέκαστος/αργυρώνητος αδέξιος/επιδέξιος αδερφοσύνη/αποξένωση αδημονία/καρτερία αδηφαγία/λιγοφαγία αδιάλειπτος/διακεκομμένος αδιαντροπιά/σεμνότητα αδιάπτωτος/διακεκομμένος αδιάφορος/επιμελής αδρός/λεπτός αδυσώπητος/επιεικής αηδία/ευχαρίστηση αθάνατος/θνητός άθελα/εκούσια αθέτηση/τήρηση άθλιος/ευτυχής αθροίζω/σκορπώ αθυροστομία/εχεμύθεια αίγλη/αφάνεια αίρεση/ορθοδοξία αισχρός/ηθικός αιτία/αποτέλεσμα αιφνίδιος/αναμενόμενος αιώνιος/εφήμερος αιώρηση/ακινησία ακάματος/τεμπέλης άκαρδος/πονόψυχος ακαριαίος/διαρκής ακέριος/ελλιπής άκληρος/γόνιμος ακλόνητος/ασταθής ακόλουθος/προηγούμενος ακονίζω/στομώνω ακόρεστος/χορτάτος ακούσιος/εκούσιος ακρογιαλιά/πέλαγος αλαζόνας/ταπεινός αλάνης/πολιτισμένος αλητεία/νοικοκυροσύνη αλισβερίσι/απραξία αλκή/αδυναμία αλλαγή/σταθερότητα αλλοδαπός/ντόπιος αλλοιώνω/διατηρώ αλλόκοτος/συνήθης αλλοτρίωση/κυριότητα αλματώδης/σταδιακός αλτρουισμός/ατομισμός αμαυρώνω/εξυμνώ αμβλύνω/οξύνω αμείβω/ζημιώνω αμείλικτος/ήπιος αμέλεια/φροντίδα αμέριμνος/περίφροντις αμέριστος/κομματιασμένος άμεσος/έμμεσος αμηχανία/ευκολία αμιγής/μικτός άμιλλα/συνεργασία αμοιβή/τιμωρία αμυδρός/έντονος αμφιβολία/βεβαιότητα αμφισβήτηση/αναγνώριση άμωμος/μεμπτός αναβολή/επίσπευση αναγέννηση/μαρασμός αναγκαίος/προαιρετικός ανάγκη/άνεση ανάγωγος/ευγενής ανάθεμα/ευχή αναίδεια/ντροπή ανακαινίζω/παλιώνω ανακαλύπτω/κρύβω ανακάτεμα/τακτοποίηση ανάκληση/διώξιμο ανακουφίζω/επιβαρύνω ανάλγητος/σπλαχνικός ανάλυση/σύνθεση ανάμιξη/αποχωρισμός ανάμνηση/λήθη αναμονή/βιασύνη αναπηρία/αρτιμέλεια αναπολώ/λησμονώ ανάπτυξη/στασιμότητα ανάρρωση/κατάπτωση αναρχία/τάξη ανάσχεση/απελευθέρωση άναυδος/λάλος αναχώρηση/άφιξη ανείπωτος/ρητός ανελέητος/σπλαχνικός άνεση/στενοχώρια ανέχεια/ευπορία ανήκεστος/ιάσιμος ανιαρός/ευχάριστος ανιδιοτελής/ιδιοτελής ανοησία/σύνεση ανταγωνίζομαι/συνεργάζομαι ανταμοιβή/τιμωρία αντέχω/υποχωρώ αντικειμενικός/υποκειμενικός αντίρρηση/συμφωνία άοκνος/οκνηρός αόριστος/συγκεκριμένος απαραίτητος/περιττός απασχόληση/τεμπελιά απατεώνας/ειλικρινής απείθεια/υπακοή απειλή/σιγουριά απέριττος/επιτηδευμένος άπληστος/ολιγαρκής απόδειξη/διάψευση αποδημία/επαναπατρισμός αποκήρυξη/αποδοχή αποκρουστικός/ελκυστικός απόλυτος/σχετικός απομίμηση/πρωτοτυπία απόπειρα/επιφυλακτικότητα αποσαφηνίζω/συσκοτίζω απόσπαση/προσάρτηση αποτρόπαιος/γοητευτικός απόφαση/δισταγμός αράζω/σαλπάρω αράθυμος/ήπιος άρνηση/αποδοχή άρτιος/ελλιπής αστός/χωρικός ασυναρτησία/αλληλουχία ασφυκτικός/άνετος ασχολία/ανάπαυση άτεγκτος/μαλακός ατόφιος/λειψός αυθάδεια/σεμνότητα αυθεντικός/πλαστός αυθόρμητος/προσχεδιασμένος αυταρέσκεια/μετριοφροσύνη αυτεξούσιος/υποτελής αυτοδιάθεση/εξάρτηση αυτοκέφαλος/εξαρτημένος αυτονομία/υποτέλεια αυτοτέλεια/υποτέλεια αυτούσιος/άλλος αυτοφυής/ξένος αυτόχθονας/αλλοδαπός αφέλεια/πονηριά άφεση/δέσμευση αφομοιώνω/αποβάλλω αφόρητος/υποφερτός αφορμή/αποτέλεσμα αφοσίωση/παραμέληση αχαΐρευτος/προκομμένος αχαμνός/εύσωμος αχανής/περιορισμένος αχαριστία/ευγνωμοσύνη αχρείος/ενάρετος αψηφώ/υπολογίζω άψογος/επιλήψιμος αψύς/ήπιος Β βαθμιαίος/ξαφνικός βάναυσος/μειλίχιος βάρβαρος/πολιτισμένος βασανίζω/ανακουφίζω βασικός/επουσιώδης βετεράνος/νεοσύλλεκτος βία/πειθώ βιάζομαι/αναβάλλω βοηθώ/κατατρέχω βουτώ/αναδύομαι βρώμα (βρόμα)/ευωδία Γ γαλήνη/θύελλα γάργαρος/θολός γείτονας/μακρινός γελαστός/σκυθρωπός γένεση/φθορά γενικός/ειδικός γίγαντας/νάνος γλεντώ/πενθώ γνώστης/αδαής Δ δαμάζω/ελευθερώνω δαπάνη/έσοδο δασύς/αραιός δεινός/ήπιος δελεάζω/διώχνω δέρνω/χαιδεύω δημοκράτης/απολυταρχικός δημόσιος/ιδιωτικός διαβάλλω/επαινώ διάβαση/αδιέξοδο διαίρεση/ένωση διακήρυξη/αποσιώπηση διάλειμμα/συνέχιση διάλογος/μονόλογος διαμελισμός/συγκρότηση διαμονή/αποδημία διαπρεπής/άσημος διαρκής/στιγμιαίος διασύρω/επαινώ διαυγής/θολός διαφορά/ομοιότητα διαφωτίζω/συσκοτίζω δίδυμος/μονός διέγερση/νάρκη διένεξη/ομόνοια διηνεκής/παροδικός δικαίωμα/υποχρέωση δίσεχτος/ευοίωνος διστάζω/τολμώ δόλος/ειλικρίνεια δριμύς/μαλακός δύστροπος/καλότροπος Ε έγκλημα/αγαθοεργία εγκόσμιος/ουράνιος εγκρίνω/αποδοκιμάζω εγωισμός/αλτρουισμός ειδικός/γενικός εκδικούμαι/συγχωρώ εκθειάζω/κατηγορώ εκλέγω/απορρίπτω εκούσιος/ακούσιος εκπληκτικός/συνήθης έκταση/σύμπτυξη εκφυλισμός/ηθικοποίηση ελάττωμα/προτέρημα ελεεινός/ενάρετος έλκω/απωθώ έλλειψη/αφθονία εμπιστοσύνη/αμφιβολία έμφυτος/επίκτητος ενδοιασμός/πεποίθηση ενέργεια/αδράνεια ένοχος/αθώος ένταση/χαλάρωση εξαναγκασμός/προαίρεση εξέλιξη/μαρασμός εξευτελίζω/εξυψώνω εξηγώ/συσκοτίζω εξουσία/υποταγή έπαινος/μομφή επαναλαμβάνω/πρωτοτυπώ επαναστάτης/υποτακτικός επαφή/απομόνωση επιείκεια/αυστηρότητα επικροτώ/αποδοκιμάζω επίκτητος/έμφυτος επίπληξη/έπαινος επιστήμη/άγνοια επωδός/αρχή ερασιτέχνης/επαγγελματίας ερεθίζω/ηρεμίζω ερημιά/πολυκοσμία ερμητικός/ανοικτός ευγνωμοσύνη/αχαριστία ευδοκιμώ/αποτυγχάνω ευόδωση/αποτυχία εύρωστος/ασθενικός εφαρμόζω/αποσυνδέω έφεδρος/μόνιμος εφήμερος/αιώνιος εχέμυθος/αθυρόστομος Ζ ζοφερός/φωτεινός ζυγός/ελευθερία Η ηδονή/πόνος ήρωας/δειλός Θ θαλερός/μαραμένος θαμπός/φωτεινός θεωρητικός/πρακτικός θνητός/αθάνατος θολός/καθαρός θρασύς/δειλός Ι ιδεώδης/ατελής ιθαγενής/αλλοδαπός ικετεύω/προστάζω ιλαρός/δύσθυμος ισχνός/παχύς Κ καημός/χαρά καθήκον/δικαίωμα καινοτομία/παλαιότητα καλλωπίζω/ασχημίζω καμαρώνω/ντρέπομαι κατάκτηση/απελευθέρωση καταμερισμός/ένωση καταπόνηση/ανάπαυση κατατοπίζω/παραπλανώ καταφρονώ/εκτιμώ κατευνάζω/ερεθίζω κατορθώνω/αποτυγχάνω καυχιέμαι/ταπεινοφρονώ κίβδηλος/γνήσιος κλάσμα/όλο κλονίζω/στερεώνω κραταιός/αδύνατος κρίνω/επιφυλάσσομαι Λ λαγαρός/θολός λαθραίος/φανερός λασκάρω/σφίγγω λείος/τραχύς λειτουργώ/αδρανώ λήθη/μνήμη λιτός/πλούσιος λιώνω/πήζω λυτρώνω/υποδουλώνω λωλός/γνωστικός Μ μάζα/τμήμα μαθαίνω/αγνοώ μακάριος/δυστυχής μάχη/ειρήνη μερικός/γενικός μεστός/άδειος μεταρρυθμίζω/διατηρώ μνήμη/λήθη μομφή/έπαινος μοναξιά/συντροφιά μόνιμος/προσωρινός μουντός/καθαρός μπόσικος/σφικτός μυστικός/φανερός Ν νηνεμία/θύελλα νοερός/αισθητός νόθος/γνήσιος ντροπή/αναίδεια νωθρός/σβέλτος νωπός/μπαγιάτικος νωχελής/δραστήριος Ξ ξελογιάζω/συνετίζω ξετσίπωτος/ντροπαλός ξιπάζομαι/ταπεινοφρονώ Ο οικείος/ξένος οίκτος/αναλγησία οκνηρός/δραστήριος οξύς/αμβλύς Π πανούργος/ειλικρινής παράξενος/κανονικός παρατείνω/συντομεύω παροδικός/μόνιμος πείσμα/υποχωρητικότητα πενιχρός/άφθονος πεποίθηση/αμφιβολία περιληπτικός/αναλυτικός περίσσιος/λειψός περιττός/άρτιος πλάθω/χαλώ πλάνη/ορθότητα πλήρης/άδειος πολιτισμός/βαρβαρότητα πράος/οργίλος προαιρετικός/υποχρεωτικός προβολή/απόκρυψη προκοπή/τεμπελιά πρόοδος/οπισθοδρόμηση πρόσκαιρος/μόνιμος προσποιητός/ανεπιτήδευτος πρόσφατος/παλαιός πρότυπος/κοινός πρώιμος/όψιμος Ρ ραγδαίος/ήπιος ράθυμος/δραστήριος ραστώνη/δραστηριότητα ρωμαλέος/ασθενικός Σ σαλπάρω/αράζω σαρώνω/ρυπαίνω σαφής/θολός σβέλτος/νωθρός σκέτος/ανάμικτος σκυθρωπός/γελαστός στεγανός/διαμπερής στείρος/γόνιμος συγχώρηση/εκδίκηση συλλογή/σκόρπισμα συμφέρον/ζημία σύνθετος/απλός σύνθεση/ανάλυση συνοπτικός/διεξοδικός συνοχή/χαλάρωση συστολή/διαστολή συχνός/σπάνιος σφιχτός/χαλαρός σφοδρός/ήπιος σφρίγος/αδυναμία σχόλη/δουλειά Τ τακτοποιώ/αναστατώνω ταπεινός/περήφανος τέρψη/πίκρα τιθασεύω/εξαγριώνω τραχύς/λείος τρυφερός/σκληρός τσουχτερός/γλυκός Υ υβριστικός/κολακευτικός υποκριτής/ειλικρινής ύπουλος/ειλικρινής ύφεση/ανύψωση Φ φαιδρός/σκυθρωπός φανατικός/διαλλακτικός φαύλος/καλός φειδωλός/σπάταλος φθόνος/αγάπη φιλότιμος/αναίσθητος φιλύποπτος/εύπιστος φορτικός/ευχάριστος φρέσκος/μπαγιάτικος Χ χαλαρός/σφικτός χάος/τάξη χάρη/ελάττωμα χρέος/δικαίωμα χυδαίος/ευγενικός Ψ ψεγάδι/προτέρημα ψύχραιμος/θερμόαιμος Ω ωμός/ψημένος ωφελώ/ζημιώνω

ΚΡΙΤΙΚΗ

Κριτική

Ορισμός  Η σύνθετη πνευματική λειτουργία και ικανότητα του ανθρώπου, να εξετάζει σε βάθος την ουσία των πραγμάτων με εναλλακτικούς τρόπους σκέψης χωρίς να περιορίζεται στα φαινόμενα, να ελέγχει, να συγκρίνει πρόσωπα, πράγματα, γεγονότα, καταστάσεις και να εκφέρει την άποψή του αντικειμενικά για κάθε ατομική ή ομαδική ανθρώπινη δημιουργική έκφραση.                                                                                                                                                        Μορφές                                                                                                                                                       1. α. Θετική - εποικοδομητική κριτική (επιδοκιμασία, επιβράβευση, ενθάρρυνση, τεκμηριωμένη διαπίστωση αρνητικών και γόνιμος εντοπισμός τους προς διόρθωση του δημιουργού). β. Αρνητική - κακοπροαίρετη κριτική (αποδοκιμασία, αρνητισμός, μηδενισμός, εμπάθεια, μισαλλοδοξία, συμφεροντολογία). 2. α. Κριτική προς τους άλλους. β. Αυτοκριτική. 3. Κριτική στην α. καθημερινή ζωή β. τέχνη  γ. στην επιστήμη δ. στην πολιτική                                      Θετικές συνέπειες της κριτικής                                                                                                      Πνευματικός τομέας                                                                                                                                                   • Η άσκηση της κριτικής, αλλά και της αυτοκριτικής, συμβάλλει στην πνευματική εξέλιξη και πρόοδο του ανθρώπου. Η άσκηση της κριτικής, διατηρεί σε διαρκή εγρήγορση το άτομο.                                                                                      • Ο άνθρωπος οξύνει τον νου του, ωθείται σε γόνιμο και δημιουργικό εσωτερικό διάλογο.                                            • Μέσω της κριτικής ο άνθρωπος διαρκώς αμφισβητεί και αναζητεί την αλήθεια, τη γνησιότητα, το αυθεντικό. Δεν αποδέχεται τίποτε χωρίς να το σκεφτεί, αλλά πείθεται μόνο με λογικά και τεκμηριωμένα επιχειρήματα.                           • Απομακρύνεται από τις προκαταλήψεις, τη δεισιδαιμονία, το δογματισμό, αποκτά εσωτερική, πνευματική ελευθερία.          
• Η εποικοδομητική κριτική και αυτοκριτική οδηγεί στην αυτογνωσία και την ετερογνωσία, προϋποθέσεις της προσωπικής και κοινωνικής εξέλιξης.                                                                                                                                 Ψυχικός τομέας                                                                                                                                                    • Επιβεβαίωση και αναγνώριση των ικανοτήτων μας (ηθική ικανοποίηση).                                                                               • Αυτοπεποίθηση από τη θετική κριτική.                                                                                                                            • Απόκτηση ατομικής και κοινωνικής ταυτότητας και συνείδησης, αφού η άποψη για τον εαυτό μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την άποψη των άλλων για εμάς.                                                                                                    Κοινωνικός τομέας                                                                                                                                          • Το άτομο με υπευθυνότητα ασκεί καθημερινά έλεγχο σε κάθε είδους πληροφορία. Έτσι αποσοβείται ο κίνδυνος της παραπληροφόρησης, δεν γίνεται παθητικός δέκτης των καταστάσεων αλλά ενεργεί με την δική του βούληση και έτσι αποφεύγει τη μαζοποίηση.                                                                                                                                           Πολιτικός τομέας                                                                                                                                            • Καλλιεργεί ενεργούς πολίτες, θεσμοφύλακες της δημοκρατίας και των δημοκρατικών θεσμών.                                           • Περιορίζονται οι αυθαιρεσίες, αφού ασκείται διαρκής έλεγχος στους πολιτικούς και στον τρόπο άσκησης της πολιτικής και εξυγιαίνεται ο πολιτικοκοινωνικός βίος.                                                                                                Πολιτιστικός τομέας                                                                                                                                           • Ανανεώνονται και εξελίσσονται οι επιστήμες, τα γράμματα, η τεχνική, οι τέχνες και η καθημερινότητα.                              • Η άκριτη αποδοχή ή απόρριψη των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων, μπορεί να οδηγήσει στην υποβάθμιση του πολιτιστικού επιπέδου, αλλά και την απομάκρυνση του καλλιτέχνη και του έργου του από το ευρύτερο κοινό.

Προϋποθέσεις για την αποτελεσματική κριτική                                                                                         ‘‘Προσωπικές – υποκειμενικές’’                                                                                                                              • υψηλό μορφωτικό επίπεδο                                                                                                                                            • ανιδιοτέλεια                                                                                                                                                                • κοινωνική συνείδηση και υπευθυνότητα, ευαισθησία, σεβασμός στο συνάνθρωπο                                                                 • ισχυρό αίσθημα δικαίου                                                                                                                                                     • έλλειψη δογματισμού, φανατισμού, μισαλλοδοξίας, προκαταλήψεων, διάθεσης για επιβολή με κάθε τρόπο προσωπικών συμφερόντων                                                                                                                                                            • διαρκής αναζήτηση της αλήθειας, μέσω της προσεκτικής εξέτασης και παρατήρησης                                          ‘‘Αντικειμενικές’’                                                                                                                                                   • δημοκρατικό πολίτευμα, ελευθερία σκέψης και έκφρασης, πλουραλισμός                                                                        • ύπαρξη ουσιαστικής παιδείας με στόχο τη διαμόρφωση «μορφωμένων» ανθρώπων, με γνώσεις, ηθική, αξίες, πρότυπα και όραμα για ένα καλύτερο κόσμο                                                                                                                            • υπεύθυνη δραστηριοποίηση φορέων ενημέρωσης, πολιτικής και πνευματικής ηγεσίας που έχει ως στόχο να διαμορφώσει αντικειμενικά την κοινή γνώμη                                                                                                    Ειδικότερα                                                                                                                                                         Ο κριτής, είναι σημαντικό να διακρίνεται για: τις γενικές και ειδικές του γνώσεις, τη γλωσσική του επάρκεια, την αντικειμενικότητα, αμεροληψία, αναλυτικότητα, υπευθυνότητα απέναντι στον εαυτό του και τους άλλους, τον σεβασμό στον συνάνθρωπο, εσωτερική καλλιέργεια, ευαισθησία, ψυχοπνευματική συγκρότηση, την καλοπροαίρετη κριτική διάθεση και τη χρήση ήπιου τόνου στην άσκηση της κριτικής, την ενίσχυση της κριτικής με τη διατύπωση προτάσεων βελτίωσης του παρόντος έργου, να έχει σαν στόχο την ποιοτική βελτίωση του κρινόμενου.                                                     Ο κρινόμενος, είναι σημαντικό να διακρίνεται για: τον βαθμό υπευθυνότητάς του, και την επιθυμία του για αυτοβελτίωση, το υψηλό του μορφωτικό επίπεδο, ώστε να αντιλαμβάνεται τα θετικά και αρνητικά του στοιχεία, τη δεκτικότητα στην κριτική και τον διάλογο, την άσκηση αυτοέλεγχου και αυτοκριτικής, τη διάκριση της θετικής από την αρνητική κριτική.

Αυτοκριτική - αυτογνωσία

Ορισμοί Αυτοκριτική: Πρόκειται για την πνευματική ικανότητα του ανθρώπου να ερευνά συνειδητά τον εαυτό του με στόχο να ανακαλύψει όλες τις πνευματικές, ηθικές, ψυχικές και σωματικές του δυνάμεις αλλά και αδυναμίες, με σκοπό να διαμορφώσει- ρυθμίσει ανάλογα την συμπεριφορά του. Αυτογνωσία: Είναι η βαθιά γνώση και κατανόηση του εαυτού μας. Πραγματώνεται μέσω της εσωτερικής αναζήτησης των σωματικών, ψυχικών, συναισθηματικών, ηθικών και πνευματικών χαρακτηριστικών μας. Οδηγεί το άτομο στην ανακάλυψη των ορίων του, των ικανοτήτων, δεξιοτήτων, κλίσεών του αλλά και αδυναμιών και μειονεκτημάτων. Διακρίνεται στην Ηθική (Σωκράτης), με στόχο την κατάκτηση της αρετής και στην Ψυχολογική (Freud, Piaget, Adler…) με στόχο την αλλαγή της συμπεριφοράς του ατόμου και την απαλλαγή του από κάθε είδους συμπλέγματα.                                                                                                        Σχέση αυτοκριτικής – αυτογνωσίας Αυτογνωσία και αυτοκριτική, είναι δύο αλληλένδετες έννοιες. Η αυτογνωσία, οδηγεί μέσω της αυτοκριτικής στην αυτοεπίγνωση και στον αυτοπροσδιορισμό του ατόμου σε σχέση με τους άλλους, στον αυτοέλεγχο και την αυτοκυριαρχία, με απώτερο σκοπό και στόχο την επίτευξη της εσωτερικής ελευθερίας του ατόμου, διαμορφώνοντας έτσι μια ουσιαστικά ολοκληρωμένη προσωπικότητα, ένα αληθινά μορφωμένο άτομο. Η αυτοκριτική και η κατάκτηση της αυτογνωσίας, αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες της συμπεριφοράς και των ενεργειών του ατόμου. 
Θετικά αποτελέσματα αυτοκριτικής και αυτογνωσίας                                                                                  
Πνευματικό επίπεδο Ο άνθρωπος μέσω της αυτοκριτικής και του αυτοελέγχου, οδηγείται στην αυτογνωσία, γίνεται περισσότερο αντικειμενικός και αποκτά μια πιο σφαιρική εικόνα της πραγματικότητας. Αυτό του δίνει τη δυνατότητα να προλαμβάνει λάθη, να εντοπίζει αδυναμίες, αλλά και να διαμορφώνει τη δική του προσωπικότητα και κοσμοθεωρία, δίχως να χειραγωγείται (αφού γνωρίζει τι θέλει). Σταματά να είναι παθητικός δέκτης και γίνεται ενεργητικός εκφραστής των προσωπικών του πεποιθήσεων, αξιών και αντιλήψεων, επηρεάζοντας την εξέλιξη των γεγονότων. Αναπτύσσοντας ισχυρή βούληση αποβάλλει κάθε είδους δογματισμό, φανατισμό και προκατάληψη.                                                 Ψυχικό επίπεδο Μέσω της αυτοκριτικής και της αυτογνωσίας το άτομο αποκτά αυτοκυριαρχία, αυτοπεποίθηση, αλλά και αυτοεκτίμηση, ικανά να το οδηγήσουν στην επίτευξη των στόχων του.                                                           Επαγγελματικό επίπεδο Η αυτοκριτική και η αυτογνωσία βοηθούν τους νέους ανθρώπους να αυτοελέγχονται και να αξιολογούν τις ικανότητές τους, τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους, επιλέγοντας έτσι το επάγγελμα που ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία τους.                                                                                                                                   Κοινωνικό επίπεδο Το άτομο μαθαίνει να αποδέχεται τα λάθη και τις αδυναμίες του καθώς και την καλοπροαίρετη κριτική των άλλων. Η αυτοκριτική και η αυτογνωσία συμβάλλουν στην κοινωνικοποίηση του ανθρώπου, την ανάπτυξη υγιών σχέσεων με τους άλλους, αφού καλλιεργούν την ταπεινότητα, την υποχωρητικότητα και απωθούν τον εγωισμό και την αλαζονεία. Γνωρίζοντας τις αδυναμίες του ο άνθρωπος γίνεται περισσότερο ανεκτικός.                                         
Ηθικό επίπεδο: Ο άνθρωπος απαλλάσσεται από πάθη και αδυναμίες, και διατηρείται σε μία συνεχή ηθική εγρήγορση ώστε να γίνεται ολοένα και καλύτερος. Γνωρίζοντας τις αδυναμίες του προβάλλει μέσω της καθημερινότητάς του ηθικές αξίες όπως η δικαιοσύνη, η μετριοπάθεια, η αλληλεγγύη, η υπομονή.                                                                   Δυσκολίες – Εμπόδια στην άσκηση αυτοκριτικής Η εγωπάθεια, η αλαζονεία, η έπαρση και ο εγωκεντρισμός των ανθρώπων τους εμποδίζει να αντιληφθούν αλλά και να αναγνωρίσουν τα λάθη τους και να επέμβουν δυναμικά για την εξάλειψή τους. Τα πρότυπα της σύγχρονης κοινωνίας ωθούν τον άνθρωπο στον υλισμό και τον καταναλωτισμό, απομακρύνοντάς τον από κάθε τι πνευματικό. Η ανάγκη του ανθρώπου να αισθανθεί ότι ανήκει κάπου, αλλά και να γίνει αποδεκτός, συχνά τον ωθούν να συμμορφωθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις (σαν χαμαιλέοντας). Οι προκατειλημμένες απόψεις, οι δεισιδαιμονίες και οι προλήψεις. Η έλλειψη ψυχικού σθένους, θάρρους να αναγνωρίσουμε τις αδυναμίες μας. Η απουσία παιδείας (κριτικής σκέψης, προβληματισμού). Η κολακεία, ο υπερβολικός έπαινος αλλά και η άδικη επίκριση, η υπερβολική αυστηρότητα.                                                                                         Προϋποθέσεις για την άσκηση αυτοκριτικής - Συνειδητοποίηση της αξίας και της σημασίας της αυτοκριτικής στην απόκτηση αλλά και αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. - Καλλιέργεια της αυτοκριτικής από τα πρώτα χρόνια της ζωής μέσα στους κόλπους της οικογένειας. - Αποβολή προκαταλήψεων για τον εαυτό μας (συμπλέγματα ανωτερότητας, κατωτερότητας, εγωισμός, εγωπάθεια, ματαιοδοξία) και υιοθέτηση πιο μετριοπαθών στάσεων και αντιλήψεων. - Δεκτικότητα στην κριτική και τον διάλογο και αντιμετώπιση με μεγαλύτερη αντικειμενικότητα και ρεαλισμό των συνθηκών της καθημερινότητας και των σχέσεών μας με τους άλλους σε όλους τους τομείς. - Για όλα αυτά απαιτούνται υψηλό μορφωτικό επίπεδο, υψηλός βαθμός ωριμότητας και κριτική ικανότητα, στοιχεία που καλλιεργούνται διαχρονικά μέσω της παιδείας. - Εμπειρίες που θα διαψεύσουν ή θα επιβεβαιώσουν ικανότητες.

Κριτική σκέψη και σχολείο

Το σχολείο δεν αναπτύσσει επαρκώς την κριτική σκέψη των μαθητών

Ο μονοδιάστατος χαρακτήρας του σημερινού σχολείου οδηγεί τους μαθητές στον περιορισμό των ενδιαφερόντων τους, στη συρρίκνωση των πνευματικών οριζόντων. Mαθαίνουν να αποστηθίζουν, δεν αμφιβάλλουν, δεν προβληματίζονται σε βάθος, δεν αμφισβητούν, δεν συνειδητοποιούν το νόημα της αληθινής παιδείας. Κατά συνέπεια οι μαθητές αδυνατούν να διαμορφώσουν κριτική σκέψη.

Αίτια

Το σύστημα μάθησης ευνοεί τη στείρα απομνημόνευση και τον άγονο εγκυκλοπαιδισμό. Η διδασκαλία τυποποιείται, χάνει τη φαντασία, την πρωτοτυπία και τη δημιουργική της πνοή.

Προωθείται λοιπόν η μηχανική μάθηση, η τυποποίηση της διδασκαλίας ή της εργασίας, η παθητική επανάληψη, η παιδαγωγική του «κάνε αυτό που σου λέω» και του «κάνε το όπως σου το λέω» .

Η υπερεντατικοποίηση του σημερινού ελληνικού σχολείου και η βαθμοθηρία οδηγούν στην αποστροφή για ουσιαστική γνώση και προκρίνει τη στείρα απομνημόνευση.

Το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων είναι συνήθως αποσπασματικό, παρωχημένο και συχνά πρόχειρο. Ο αυταρχισμός του ενός σχολικού βιβλίου αποτελεί είδος πνευματικής δικτατορίας, χωρίς περιθώρια για περαιτέρω αναζήτηση και προβληματισμό.

Το σχολείο δεν προσφέρει πρότυπα και υποδείγματα ζωής επαρκώς στηριγμένα σε αληθινές αξίες και αρχές ούτε προετοιμάζει τους νέους να κατανοήσουν τα σύγχρονα προβλήματα και φαινόμενα.

Ο μονοδιάστατος χαρακτήρας της σημερινής εκπαίδευσης και η έλλειψη κατάλληλης υποδομής δεν προσφέρουν ερεθίσματα για καλλιέργεια ποικίλων πολιτιστικών και μορφωτικών ενδιαφερόντων.

Η προετοιμασία των νέων για την πολιτικοποίηση τους δεν ολοκληρώνεται, καθώς ο θεσμός των μαθητικών κοινοτήτων υπολειτουργεί (αδιαφορία ή κομματικοποίηση), ενώ δε γίνεται ουσιαστική διδασκαλία του μαθήματος της πολιτικής αγωγής και του δικαίου, στοιχείο αρνητικό αφού αμέσως μετά το πέρας του σχολείου ο νέος αποκτά πολιτικά δικαιώματα.

Δεν προωθείται η ουσιαστική εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, οι εκδηλώσεις που αναφέρονται στις παραδόσεις έχουν λάβει τυπικό χαρακτήρα, η αισθητική του νέου δεν καλλιεργείται αφού απουσιάζουν οι καλλιτεχνικές και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ο νέος δεν διαμορφώνει σφαιρική προσωπικότητα.

Τρόποι με τους οποίους μπορεί το σχολείο να αναπτύξει την κριτική σκέψη των μαθητών                                         • Στο σχολείο της δημιουργικότητας η σχολική ζωή θα μπορούσε να οργανωθεί με τρόπους που να ευνοούν τις πρωτοβουλίες, τις επιλογές, τις εργασίες των μαθητών σε θέματα που τους ενδιαφέρουν, να ανατίθεται στους μαθητές η οργάνωση και παρουσίαση ορισμένων μαθημάτων (διάφορες εκθέσεις, έκδοση περιοδικού ή εφημερίδας, θεατρικές παραστάσεις, μουσικές παρουσίες, ομιλίες-συζητήσεις για θέματα επικαιρότητας κοινωνικά ή πολιτικά, επιστημονικά, καλλιτεχνικάκ.τλ.).                                                                                                                                                                         • Ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί η συμμετοχή των μαθητών στο διάλογο, ώστε να είναι όσο το δυνατόν ενεργητικότερη με όλο τον κίνδυνο της «εκτροπής» από τη «διδασκαλία» που έχει σχεδιάσει ο διδάσκων.                                                           • Με ερωτήσεις αποκλίνουσες, ανοιχτού τύπου ο διδάσκων θα κινηθεί στο χώρο της συλλογικής προσπάθειας και της γόνιμης ανταλλαγής ιδεών. (Στο μάθημα της Έκθεσης για παράδειγμα ο φιλόλογος θα μπορούσε να ζητήσει τη γνώμη των μαθητών πάνω σε ένα πραγματικό ερώτημα και σε όλες τις δυνατές οπτικές από τις οποίες μπορεί να θεωρηθεί. Θα μπορούσε να ασκήσει τους μαθητές σε ελεύθερες ανακοινώσεις-εισηγήσεις, οι οποίες θα συζητηθούν στη συνέχεια, σε προτάσεις για την επίλυση ενός πραγματικού προβλήματος, σε επιχειρηματολογία υπέρ ή κατά ενός θέματος, στη συγγραφή, τέλος, ενός συλλογικού κειμένου ή στην κατάστρωση σχεδίου για την αντιμετώπιση μιας πιθανής κατάστασης).                                                                                                                                                                                • Το σχολείο πρέπει να εξοικειώνει τους μαθητές με την έρευνα, τα πειράματα τις κατασκευές, την απόκτηση εμπειριών. Μαθήματα όπως η Τέχνη, η μουσική, ο σχεδιασμός και η τεχνολογία, η εργασία πάνω στον υπολογιστή δίνουν την ευκαιρία στους μαθητές να εκφραστούν προσωπικά και δημιουργικά.                                                                                        • Ο διδάσκων θα πρέπει να είναι ανοιχτός και ευέλικτος, να οργανώνει, να εμψυχώνει, να ενθαρρύνει, να κατευθύνει το μαθητή διακριτικά και στο βαθμό που θα κρίνει αναγκαίο στην αναζήτησηκαι ανεύρεση πληροφοριών.