AΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Προσδιορισμός της έννοιας

Τα ανθρώπινα δικαιώματα

v   πηγάζουν από τη φυσική υπόσταση του ανθρώπου

v   συνιστούν το ουσιωδέστερο συστατικό των αρχών του ανθρωπισμού

v   οριοθετούν τις υποχρεώσεις των ισχυρών έναντι των ασθενέστερων σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο νομιμότητας

v   αποτελούν τη βάση του ανθρώπινου πολιτισμού.

Με άλλα λόγια, είναι τα καταγεγραμμένα και κοινώς αποδεκτά φυσικά δίκαια του ανθρώπου, οι κατακτηθείσες στην πορεία του ανθρωπίνου γένους ατομικές, πολιτικές και κοινωνικές ελευθερίες. Είναι προϊόν των κοινωνικών αγώνων του ανθρώπου για μια αξιοπρεπή ζωή χωρίς φόβο και στέρηση και έχουν ως στόχο την επιβολή των αντίστοιχων υποχρεώσεων στους ισχυρούς. Υπήρξαν και είναι αποτέλεσμα των διαρκών διεκδικήσεων του ανθρώπου μέσα από τις μεγάλες εξεγέρσεις και τις ειρηνικές επαναστάσεις για μια ανθρώπινη ζωή.

Διάκριση Δικαιωμάτων

1η γενιά: ατομικά και πολιτικά

Είναι απόρροια του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, καθορίζουν την προστασία του ατόμου-πολίτη και περιορίζουν την εξουσία των ισχυρών και του κράτους (π.χ. το δικαίωμα στη ζωή, ελευθερία, ισότητα, το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι).

2η γενιά: οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά

Είναι αποτέλεσμα των μεγάλων κοινωνικών επαναστάσεων του εικοστού αιώνα και αντίβαρο στην ανθρώπινη εκμετάλλευση που συντελέστηκε με τη βιομηχανική επανάσταση, προστατεύουν τον άνθρωπο από τη στέρηση και καθορίζουν ένα κράτος πρόνοιας και δικαίου απέναντι σε κάθε κοινωνική ομάδα (π.χ. το δικαίωμα στην παιδεία, την εργασία, η εξασφάλιση ενός επαρκούς βιοτικού επιπέδου).

3η γενιά: τα δικαιώματα στο ανθρώπινο περιβάλλον

Ρυθμίζουν τα δικαιώματα του ανθρώπου μέσα από την προσφάτως διαμορφωθείσα πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης, της τεχνολογικής εξέλιξης, της βιοϊατρικής και των νέων θεσμών και αναγκών για περαιτέρω προστασία του ανθρώπου μπροστά στις νέες εξελίξεις. Όλα αυτά τα δικαιώματα αποτελούν τον πυρήνα της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (10 Δεκεμβρίου 1948), τον καταστατικό χάρτη του Ο.Η.Ε., και προστατεύονται από τους διεθνείς οργανισμούς και τις ανάλογες νομοθεσίες.

Η σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

• Θεωρούνται ζωτικά για την ευημερία και την ευτυχία κάθε ανθρώπου και διασφαλίζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

• Είναι παγκόσμια και αδιαίρετα. Όλοι οι άνθρωποι θα πρέπει να απολαμβάνουν όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα, οποιαδήποτε στιγμή, σε οποιαδήποτε γωνιά της γης και κανένα δικαίωμα δε θεωρείται σημαντικότερο από κάποιο άλλο. Με αυτόν τον τρόπο, διαμορφώνεται ένα διεθνές πλαίσιο προστασίας και σεβασμού του ανθρώπου με μοναδικό κριτήριο την ανθρώπινη ιδιότητά του.

• Μέσω του Ο.Η.Ε. τα ανθρώπινα δικαιώματα κατοχυρώνονται ως παγκόσμια αξία, η προστασία τους ανατίθεται στη διεθνή κοινότητα, στην οποία λογοδοτούν όλα τα κράτη, και παύουν να αποτελούν εσωτερική υπόθεση κάθε κράτους και κάθε κυβέρνησης. Παράλληλα, ο Ο.Η.Ε. αναγορεύεται παγκόσμιος θεσμικός προστάτης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η Οικουμενική Διακήρυξη καθίσταται «μήτρα» για την κυοφορία του διεθνούς νομοθετικού πλέγματος, από όπου πηγάζουν όλα τα συντάγματα και οι νομοθεσίες.

• Θεμελιώνουν την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την ισότητα και την ειρήνη σε παγκόσμιο επίπεδο και, γενικότερα, προάγουν τον πολιτισμό.

• Διασφαλίζουν την έννομη τάξη, προασπίζουν την κοινωνική ευρυθμία και προσφέρουν αίσθημα ασφάλειας και υγιές κίνητρο στους πολίτες του κόσμου για πρόοδο και πολιτισμό.

• Κατοχυρώνουν το σεβασμό για κάθε ανθρώπινο πλάσμα και καταπολεμούν τις διακρίσεις, την ανισότητα, την αναξιοκρατία, το φόβο και τη στέρηση.

• Λυτρώνουν τον κόσμο από τον τρόμο, την αθλιότητα και τη βαρβαρότητα και δημιουργούν ένα διεθνές καθεστώς δικαίου.

Καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

α. Φαινόμενα καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

v    Η απαξίωση της ανθρώπινης ζωής (θύματα από εμφύλιες συρράξεις και πολέμους, η θανατική ποινή, οι εξωδικαστικές εκτελέσεις, οι γενοκτονίες και οι εθνοκαθάρσεις, η παιδική θνησιμότητα, οι θάνατοι από πείνα, η έλλειψη πόσιμου νερού ή ασθένειες στον Τρίτο Κόσμο ).

v     Η στέρηση βασικών δικαιωμάτων από ομάδες πληθυσμού και ο κοινωνικός αποκλεισμός τους. Εξαιτίας της άνισης κατανομής του χρήματος, της ελλιπούς μόρφωσης και της απουσίας κρατικών δικτύων υποστήριξης, υπάρχει μερίδα του πληθυσμού που είναι κοινωνικά αποκλεισμένη, αφού στερείται τα βασικά αγαθά - ανάπηροι, αποφυλακισμένοι, τοξικομανείς, φυλετικές ή θρησκευτικές μειονότητες, μακροχρόνια άνεργοι.

v     Οι διακρίσεις εις βάρος ατόμων για τις πεποιθήσεις τους, την εθνική τους προέλευση, τη γλώσσα, τη θρησκεία τους, το χρώμα τους ή το φύλο τους (κοινωνικός ρατσισμός, υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας, περιθωριοποίηση μειονοτήτων).

v     Οι πρόσφυγες, οι οικονομικοί μετανάστες και η άθλια περιπλάνησή τους σε όλο τον πλανήτη. Μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού στην Ανατολική Ευρώπη, υφίστανται οικονομική εκμετάλλευση, βιώνουν την καχυποψία και την περιθωριοποίηση από τους ντόπιους, ζουν σε άσχημες συνθήκες, υφίστανται θρησκευτική καταπίεση, έχουν ελάχιστες εκπαιδευτικές ευκαιρίες.

v     Το χαμηλό βιοτικό επίπεδο, που διογκώνει τη φτώχεια και την πείνα (κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, τις οποίες οι οικονομικά ισχυρές χώρες εκμεταλλεύονται προωθώντας με κάθε μέσο τα προϊόντα τους στις αγορές τους και από την άλλη αγοράζοντας σε πολύ χαμηλές τιμές τα τρόφιμα και τις πρώτες ύλες που αυτές παράγουν). Οι χώρες αυτές συχνά κυβερνιούνται

από δικτατορικά καθεστώτα, πολλά από τα οποία είναι διεφθαρμένα. Και εκεί, όμως, όπου υπάρχουν δημοκρατικά καθεστώτα, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες η διαφθορά και τα σκάνδαλα των πολιτικών και η κακή διαχείριση των εθνικών πόρων -αλλά και των πόρων που έρχονται από το εξωτερικό- διαιωνίζουν τις πληγές τους.

v    Τα βασανιστήρια, η κακομεταχείριση, οι κρατήσεις και η φυλάκιση χωρίς δίκη ή με ανέντιμες δίκες, οι διώξεις αντιφρονούντων.

v    Η καταπάτηση και αφαίρεση πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών με διάφορα προσχήματα. Για παράδειγμα, η διογκούμενη βία και εγκληματικότητα προκαλεί φόβο και ανασφάλεια στους πολίτες που ανέχονται την περιστολή των δικαιωμάτων τους και αποδέχονται την αστυνόμευση, τις υπερεξουσίες των διωκτικών μηχανισμών, τις κάμερες παρακολούθησης ή ακόμη και νόμους που περιστέλλουν τα δικαιώματα.

v   Η εργασιακή εκμετάλλευση, που οδηγεί σε σύγχρονες μορφές δουλείας.

v  Η σεξουαλική εκμετάλλευση και η πορνεία.

v     Η απάνθρωπη εκμετάλλευση των παιδιών (παιδική εργασία, παιδική πορνεία λόγω φτώχειας και απουσίας νομοθετικού πλαισίου προστασίας, στρατολόγηση παιδιών σε πολέμους).

v    Η στέρηση του βασικού δικαιώματος του ανθρώπου να ζει σε ένα καθαρό φυσικό περιβάλλον (ως συνέπεια του οικολογικού αδιεξόδου από την κατασπατάληση των φυσικών πόρων, τις μεταλλαγμένες τροφές, εξαιτίας ποικίλων οικονομικών συμφερόντων).

v     Η παραβίαση της ιδιωτικής ζωής. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, γίνονται προσβάσιμα σε τρίτους στοιχεία προσωπικά, όπως οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, οι συναλλαγές, οι μετακινήσεις, η κατάσταση της υγείας και αποθηκεύονται σε βάσεις δεδομένων επιχειρήσεων, τραπεζών, αεροπορικών εταιρειών.

v     Η προσβολή της προσωπικότητας τόσο των απλών ανθρώπων (εμπορευματοποίηση του ανθρώπινου πόνου, εκμετάλλευση μιας ανάγκης, του χαμηλού πνευματικού επιπέδου, της συμπλεγματικής συμπεριφοράς, της επιθυμίας για εφήμερη δημοσιότητα και αναγνωρισιμότητα- κυρίως μέσα από εκπομπές τύπου ριάλιτι) όσο και των δημοσίων ή «επώνυμων» προσώπων (διαπόμπευση υπολήψεων με σκοπό την τηλεθέαση).

v     Η υπονόμευση της πνευματικής ελευθερίας από ελεγχόμενα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (κατευθυνόμενη και μονομερής ενημέρωση, που συντελεί στον αποπροσανατολισμό και χειραγώγηση της κοινής γνώμης).

β. Αίτια παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

v     Η υποκριτική πολιτική των κρατών – ιδίως των ισχυρών - που «κόπτονται» για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε κάποιες περιοχές και την ίδια στιγμή αδιαφορούν για άλλα εγκλήματα, επειδή έτσι επιτάσσουν τα πολιτικά τους συμφέροντα.

v  Οι συγκρούσεις μεταξύ κρατών για πολιτικούς, οικονομικούς, φυλετικούς και θρησκευτικούς λόγους.

v  Η επικράτηση ολοκληρωτικών καθεστώτων και αυταρχικών πολιτικών, που δε διστάζουν να χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο για να διατηρηθούν στην εξουσία.

v  Τα συμφέροντα των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών που επιβάλλουν συγκεκριμένες πολιτικές ή ακόμη και καθεστώτα, προκειμένου να ικανοποιήσουν τα οικονομικά σχέδιά τους.

v  Η προτεραιότητα που δίνουν πολλές κυβερνήσεις σε άλλες ιδεολογίες, όπως το κυρίαρχο θρησκευτικό «πιστεύω» ενός έθνους, το «εθνικό συμφέρον», οι τοπικές και πολιτιστικές παραδόσεις, απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν είναι, μάλιστα, λίγες οι φωνές διανοουμένων που θεωρούν τα ανθρώπινα δικαιώματα έννοια ξενόφερτη, ισοπεδωτική και κατώτερη μπροστά στα υπέρτερα «ιερά και όσια της φυλής».

v   Η πρακτική των αναπτυσσόμενων κρατών, που - στο όνομα μιας αβέβαιης οικονομικής ανάπτυξης – καταλύουν ατομικές και πολιτικές ελευθερίες, θεωρώντας πολυτέλεια τα δικαιώματα αυτά μπροστά στο φάσμα της φτώχειας και νομιμοποιούν με αυτόν τον τρόπο τα εγκλήματά τους.

v   Το σκληρό πνεύμα ανταγωνισμού, που έχει επικρατήσει και επιφέρει κοινωνικές ανισότητες και αδικίες, οι οποίες θεωρούνται φυσιολογικές στο πλαίσιο του νέου «νόμου της ζούγκλας», αυτόν της ασύδοτης ελεύθερης οικονομίας.

v   Η καταλήστευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών του Τρίτου Κόσμου και η εκμετάλλευση του ανθρώπινου δυναμικού τους για φτηνά εργατικά χέρια.

v   Ο αναλφαβητισμός, η ελλιπής παιδεία και η καλλιέργεια κλίματος ξενοφοβίας, εθνικισμού, προκαταλήψεων και ρατσισμού απέναντι στο διαφορετικό.

v   Ο προπαγανδιστικός ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης που αναπαράγουν με κάθε τρόπο τα καθιερωμένα στερεότυπα και δε διαφωτίζουν ούτε ενεργοποιούν τους πολίτες, αφυπνίζοντας συνειδήσεις ή εγκαλώντας τους υπευθύνους.

v   Η έξαρση του πνεύματος διακρίσεων κατά συγκεκριμένων ομάδων ή φυλών.

v   Η αδιαφορία και η παθητική στάση πολλών πολιτών, που κλείνονται στο περίβλημα του ατομικού ευδαιμονισμού και δεν αντιδρούν αλλά σωπαίνουν.

v   Η δυσλειτουργία των κοινωνικών θεσμών και των φορέων κοινωνικοποίησης.

γ. Προτάσεις αντιμετώπισης

v  Αναβάθμιση και σεβασμός του ρόλου των διεθνών οργανισμών και, κυρίως, του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

v   Πάταξη του «δικαίου του ισχυρού» και αυστηρή διασφάλιση της κοινωνικής και διεθνούς νομιμότητας, της διαφάνειας και της αξιοκρατίας.

v   Καταδίκη των πολεμικών και τρομοκρατικών ενεργειών, από όπου και αν προέρχονται.

v   Γεφύρωση του χάσματος ανάμεσα στους φτωχούς και τους πλούσιους, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.

v   Διαγραφή των χρεών του Τρίτου Κόσμου και διαμόρφωση μιας κοινής πολιτικής πρόνοιας, δικαίου και σεβασμού στο περιβάλλον από τις πλούσιες χώρες του πλανήτη.

v   Σεβασμός στη διαφορετικότητα και την πολυπολιτισμικότητα.

v  Άρθρωση δημόσιου ανθρωπιστικού λόγου από τους διανοουμένους.

v   Ανθρωπιστική, ηθικοπλαστική παιδεία.

v   Αφύπνιση των πολιτών από τα ΜΜΕ.

v   Ατομική και πολιτική συνειδητοποίηση και δραστηριοποίηση, ενεργοποίηση της «κοινωνίας των πολιτών».

v   Σχηματισμός ομάδων πίεσης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, εθελοντισμός.

Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών

α. Ίδρυση - σκοπός

Στις 26 Ιουνίου 1945, 52 κράτη υπέγραψαν τον καταστατικό χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, που άρχισε να ισχύει στις 24 Οκτωβρίου του 1945. Ο Ο.Η.Ε. είναι διεθνής οργανισμός, παγκόσμιος και γενικός, διότι καλύπτει όλα σχεδόν τα κράτη του σύγχρονου κόσμου, και με πλαίσιο τις ειρηνικές σχέσεις μεταξύ των κρατών επιδιώκει:

v   τη διαχείριση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας,

v   την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων ανάμεσα στα έθνη,

v   τη διεθνή συνεργασία, με τις εξειδικευμένες οργανώσεις του (π.χ., U.N.E.S.C.O. U.N.I.C.E.F., Επιτροπή του Ο.Η.Ε. για τα Ναρκωτικά κ.τ.λ.), για τη λύση προβλημάτων που απασχολούν ολόκληρο το σύγχρονο κόσμο, π.χ. οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά κ.ά. θέματα.

 Την εποχή πριν τη σύσταση του Ο.Η.Ε. πρακτικά ίσχυε το δίκαιο του ισχυρότερου όταν ανώτατη αρχή ήταν το κυρίαρχο κράτος, το οποίο μόνο του αποφάσιζε αν κάποιο άλλο κράτος παραβίαζε το διεθνές δίκαιο και μόνο του επέβαλε κυρώσεις, στις περισσότερες περιπτώσεις πόλεμο.

 Με τη διακήρυξη προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις 10 Δεκεμβρίου 1948 δημιουργείται μια νέα παγκόσμια πραγματικότητα, αφού για πρώτη φορά η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων ανατίθεται σε εξωκρατική οντότητα στην οποία εκχωρούνται εθνικά δικαιώματα. Για πρώτη φορά, επίσης, καθιερώνεται θεσμικά ένας εξωκρατικός εγγυητής των πανανθρώπινων δικαιωμάτων  Η Οικουμενική Διακήρυξη Προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει 30 άρθρα που κατοχυρώνουν βασικά δικαιώματα (ζωής, ελευθερίας και προσωπικής ασφάλειας, μόρφωσης, ελευθερίας σκέψης, συνείδησης και θρησκείας, ελευθερίας γνώμης και έκφρασης, εργασίας, αίτησης ασύλου σε περίπτωση δίωξής του, όχι ποινικής).

β. Ο ρόλος του Ο.Η.Ε.

Προσφορά

v  Συντείνει στην ειρήνη και τη συναδέλφωση των λαών.

v   Αναπτύσσει δραστηριότητα για την επίλυση των οικουμενικών προβλημάτων.

v   Κατοχυρώνει τα δικαιώματα και ασκεί πιέσεις για την προστασία τους.

v   Συναποφασίζει και επεμβαίνει δυναμικά σε περιπτώσεις παραβιάσεων.

v   Προνοεί για το μέλλον του πλανήτη.

v    Συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη των κοινωνιών, ενδιαφέρεται για το βιοτικό επίπεδο των υποβαθμισμένων περιοχών, την εξάλειψη της φτώχειας, της πείνας και του αναλφαβητισμού.

v   Διασφαλίζει τα δικαιώματα των μειονοτήτων και λαμβάνει μέτρα προστασίας για τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.

v  Δικάζει περιπτώσεις εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας.

Αδυναμίες

v  Εξαρτάται πολιτικά και οικονομικά και δεν μπορεί να ασκήσει αδέσμευτος το έργο του.

v   Έχει γενικό εποπτικό ρόλο και όχι άμεσα ενεργητικό.

v  Αδυνατεί να καταπολεμήσει εσωτερικές αντιπαραθέσεις στους κόλπους του και δεν μπορεί να άρει προλήψεις, δεισιδαιμονίες και μακροχρόνια διαμορφωμένες ηθικές και ιδεολογικές θέσεις των μελών του.

v  Πολιτικολογεί και διαμορφώνει δυτικοκεντρικές πολιτικές, ασκώντας συχνά έναν πολιτιστικό και πολιτικό ηγεμονισμό.

v   Δεν έχει ουσιαστική δύναμη μέσα στις κοινωνίες και δεν μπορεί να υπερβεί την πολιτική αδιαλλαξία των κυβερνήσεων.

γ. «Ο Ο.Η.Ε. εκφράζει μόνο τις δυτικές κοινωνίες, προωθεί τον πολιτιστικό επεκτατισμό της Δύσης και απειλεί την πολιτιστική ιδιαιτερότητα της Ανατολής ή διασφαλίζει την πολυπολιτισμική ποικιλία;».

Είναι βέβαιο πως οι κοινωνίες που πρωτοστάτησαν στην Οικουμενική Διακήρυξη στηρίχθηκαν σε μια δυτικοευρωπαϊκή αντίληψη, επηρεασμένες από τα κλασικά ιδεώδη, τη χριστιανική ιδεολογία και τις αρχές του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Επομένως, θέσπισαν ελευθερίες που αντιστοιχούν σε αυτόν τον τρόπο θέασης του ανθρώπου και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Αντίθετα, άλλες κοινωνίες και κουλτούρες ίσως βιώνουν, μέσω αυτού του ηθικού τόπου σκέψης, έναν πολιτιστικό επεκτατισμό, αφού τα δυτικά ιδανικά αναγορεύονται σε οικουμενικά ιδεώδη, παραγκωνίζοντας συχνά τις δικές τους εγχώριες αξίες. Έτσι, θεωρούν ότι βιώνουν μια νέα μορφή αποικιοκρατίας υπό το μανδύα μιας πανανθρώπινης ηθικής.

Πιο συγκεκριμένα, πολλές ανατολικές κοινωνίες και αφρικανικά κράτη νιώθουν ότι υφίστανται ένα βιασμό της πολιτιστικής ιδιαιτερότητάς τους. Αυτό συμβαίνει, γιατί πολλά δικαιώματα που θεωρούνται αυτονόητα στις «πολιτισμένες» δυτικές κοινωνίες, σε άλλες χώρες του πλανήτη εκλαμβάνονται ως παρέκκλιση από κάποιον άγραφο ηθικό νόμο που επικρατούσε ως τότε. Για παράδειγμα, η γυναίκα έχει άλλη θέση στις μουσουλμανικές κοινωνίες και για αυτό η ισότητα των δύο φύλων σε αυτές τις κοινωνίες είναι αδιανόητη και απρεπής. Όμως, δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως ο άνθρωπος ζει, βέβαια, και αναπτύσσεται ως είδος με ποικίλα κοινωνικά ή πολιτισμικά δεδομένα, αλλά έχει απαράλλαχτα και αναφαίρετα φυσικά δίκαια. Ως εκ τούτου, ο καταστατικός χάρτης του Ο.Η.Ε., που προασπίζεται κάθε ανθρώπινο ον, καταρτίστηκε με βάση μια κοσμοαντίληψη που θεμελιώνει τα δικαιώματα ως πανανθρώπινα ιδανικά και, παράλληλα, λαμβάνει υπόψη του τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες μέσα στην κοινή τράπεζα του ηθικού πολυπολιτισμού.

Η παραβίαση των δικαιωμάτων του παιδιού

 Τι συμβαίνει στην εποχή μας- η παιδική εκμετάλλευση

v     Παιδιά θύματα του λεγόμενου «trafficking»: Με τον όρο αυτό νοείται η μετακίνηση ενός παιδιού με σκοπό την εκμετάλλευση διά της βίας και της πλάνης. Επηρεάζει κυρίως τα φτωχότερα παιδιά και οικογένειες. Η χρήση παιδιών ως εμπορικού αντικειμένου για εργασία ή σεξ είναι μια κερδοφόρα διεθνής επιχείρηση. Σε όλο τον κόσμο υπολογίζεται ότι 1,2 εκατομμύρια παιδιά είναι θύματα διακίνησης κάθε χρόνο. Σε μερικές περιπτώσεις τα παιδιά απάγονται ή κλέβονται, πιο συχνά όμως η ιστορία ξεκινά με ψεύτικες υποσχέσεις. Οι έμποροι υπόσχονται στα νεαρά θύματά τους, κορίτσια των 12 χρόνων, μια καλύτερη ζωή σε άλλη χώρα. Οι γονείς, που επιθυμούν κάτι καλύτερο για τα παιδιά τους, εξαπατώνται με την ελπίδα μιας αξιοπρεπούς εργασίας και καλύτερης εκπαίδευσης.

v     Παιδιά θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης: Σχεδόν 1 εκατομμύριο παιδιά (κυρίως κορίτσια, αλλά και σημαντικός αριθμός αγοριών) πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης κάθε χρόνο από την -πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων- σεξουαλική βιομηχανία. Η εμπορική σεξουαλική εκμετάλλευση των παιδιών τροφοδοτείται από την τοπική ζήτηση, με το σεξουαλικό τουρισμό να αποτελεί μόνο ένα μικρό μέρος του προβλήματος. Όμως, το διαδίκτυο έχει τη δυνατότητα να προωθεί το σεξουαλικό τουρισμό και την παιδική πορνογραφία σε όλο τον κόσμο και αυτό συνιστά αιτία ανησυχίας.

v     Παιδιά σε εξαναγκαστική εργασία ή δουλεία: Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO), 246 εκατομμύρια παιδιά πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης σε διάφορες μορφές παιδικής εργασίας. Τα 180 περίπου εκατομμύρια από αυτά εργάζονται σε επιβλαβείς ή επικίνδυνες εργασίες, όπως ορυχεία και εργοστάσια, ή εκτίθενται σε επικίνδυνες ουσίες, όπως χημικά και γεωργικά εντομοκτόνα. Σχεδόν τα 5,7 εκατομμύρια από αυτά τα παιδιά εργάζονται σε ιδιαίτερα αποτρόπαιες συνθήκες, όπως η δουλεία και η εξαναγκαστική εργασία.

v    Παιδιά-στρατιώτες: Στην Ανατολή, 300 χιλιάδες παιδιά εμπλέκονται άμεσα σε ένοπλες συρράξεις. Ακόμη πιο τραγική είναι η κατάσταση στις χώρες της Αφρικής. Τα παιδιά στρατεύονται από φονταμενταλιστικές οργανώσεις ή στρατολογούνται με τη βία από τοπικές αντάρτικες παραστρατιωτικές ομάδες, εκπαιδεύονται, εξοπλίζονται και μετατρέπονται, παρά τη μικρή τους ηλικία, σε μαχητές, που αναλαμβάνουν και αποστολές θανάτου.

v    Παιδιά και ενδοοικογενειακή βία: Πλήττει ιδίως τις δυτικές κοινωνίες, όπου γονείς ξεσπούν στα παιδιά τους κακοποιώντας τα. Τα παιδικά τραύματα αποτελούν αφετηρία για την εμφάνιση αποκλίνουσας συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια της ενηλικίωσής τους.

γ. Αιτίες της εκμετάλλευσης των παιδιών

v     Το ίδιο το οικογενειακό περιβάλλον: Άνεργοι εξαθλιωμένοι γονείς, απαξιωμένοι κοινωνικά και επαγγελματικά εξωθούν τα παιδιά τους σε εργασία ή τα κακοποιούν.

v     Το οργανωμένο έγκλημα: Εγκληματικές συμμορίες –τοπικές ή διεθνείς- ακολουθώντας τη λογική του κέρδους δε διστάζουν να χρησιμοποιήσουν τα παιδιά, που άλλωστε συγκινούν, για να αποκτήσουν "εύκολο χρήμα".

v  Η έλλειψη κρατικής κοινωνικής πρόνοιας για το παιδί, κυρίως σε αναπτυσσόμενα κράτη.

v     Οι παραδοσιακές αντιλήψεις – σε κάποιες κοινωνίες- και το έντονο βιοποριστικό πρόβλημα που καθιστούν αποδεκτή και αναγκαία την παιδική εργασία.

v  Το φτηνό εργατικό κόστος των παιδιών, που άλλωστε δε διαμαρτύρονται και δε διεκδικούν.

δ. Τι απαιτείται για την αντιμετώπιση του προβλήματος

v    Εκπαίδευση των παιδιών και των γονέων για τους κινδύνους και τα κυκλώματα της εμπορίας παιδιών.

v    Εξασφάλιση μόρφωσης και εκπαιδευτικών ευκαιριών για όλα τα παιδιά, κυρίως για όσα ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.

v    Καταπολέμηση της φτώχειας μέσω εισοδηματικών προγραμμάτων για φτωχές οικογένειες, ώστε να καταστούν λιγότερο ευάλωτες.

v    Πρόσβαση σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης για παιδιά που έχουν ξεφύγει από την εκμετάλλευση.

v   Επανένωση των παιδιών με τις οικογένειές τους.

v   Συμβουλευτική και υποστήριξη στα παιδιά - θύματα.

v     Λήψη νομικών και πρακτικών μέτρων για να εξαλειφθεί η διακίνηση παιδιών, η σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών, η εξαναγκαστική εργασία ή δουλεία παιδιών και η χρήση παιδιών ως στρατιωτών.

v    Επανένταξη και αποκατάσταση των παιδιών–θυμάτων: τέτοια παιδιά- θύματα χρειάζονται κατάλληλες υπηρεσίες, για να ξεφύγουν και να επανέλθουν σε ασφαλές περιβάλλον.